حدود دو ماه پس از بحران قره‌باغ، دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که تلاش برای عادی‌سازی روابط را آغاز می‌کنند. در نخستین گام برای عادی‌سازی روابط نیز دو کشور توافق کرده‌اند که شماری از اسیران جنگی را آزاد کنند. این توافق‌نامه با استقبال اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا مواجه شد.
ارمنستان و جمهوری آذربایجان طی چندین دهه بر سر مسئله منطقه کوهستانی قره‌باغ با یکدیگر درگیر بودند تا اینکه جمهوری آذربایجان در ماه سپتامبر سال جاری میلادی با حمله‌ای یک روزه به این منطقه و شکست جدایی‌طلبان، آن را از ارمنستان پس گرفت.
به گزارش الجزیره، در بیانیه مشترکی که شامگاه ۱۶ آذر (۷ دسامبر) منتشر شد، دو طرف اعلام کردند که برای استفاده از «فرصت تاریخی دستیابی به صلح در منطقه» به توافق رسیده‌اند و امیدوارند که معاهده صلح میان آنان تا پیش از پایان سال جاری میلادی امضا شود.
در این بیانیه آمده است: «دو کشور بر اراده خود برای عادی‌سازی روابط و دستیابی به معاهده صلح بر اساس احترام به اصول حاکمیت و تمامیت ارضی تاکید می‌کنند.»
حمله ماه سپتامبر جمهوری آذربایجان به منطقه کوهستانی قره‌باغ به حدود سه دهه حکومت ارامنه بر این سرزمین پایان داد. در این منطقه حدود ۱۲۰ هزار نفر سکونت داشتند، اما پس از حمله آذربایجان بیشتر آنان از قره‌باغ خارج و آواره شدند.
تا قبل از بیانیه‌ای که شامگاه پنجشنبه منتشر شد، دو طرف پیوسته در مورد روند صلح صحبت می‌کردند، درحالی‌که بی‌اعتمادی فزاینده‌ای در میان آن‌ها وجود داشت.
برمبنای توافق اخیر، باکو متعهد به آزادی ۳۲ اسیر جنگی ارمنی است. ارمنستان نیز باید دو نظامی آذربایجانی را آزاد کند. مبادله اسیران جنگی نتیجه توافق و مذاکرات بین دفتر نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و دولت الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان است.
دو کشور همچنین اعلام کردند که به گفت‌وگو برای اجرای اقدامات اعتمادساز بیشتر و موثرتر در آینده ادامه می‌دهند و از جامعه بین‌الملل نیز می‌خواهند که از آنان حمایت کنند.
هم‌زمان، وزارت خارجه ارمنستان خبر داد که ایروان به پیشنهاد آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده، برای سازماندهی نشست وزیران خارجه ارمنستان و آذربایجان در واشینگتن پاسخ مثبت داده است.
چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، توافق اخیر میان ارمنستان و آذربایجان را «پیشرفت بزرگ» در روابط میان دو کشور توصیف کرد. ایالات‌متحده آمریکا نیز گفت که از بیانیه صلح و مبادله اسیران استقبال می‌کند.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، گفت: «این توافق نشان‌دهنده اقدامی مهم در جهت اعتمادسازی متقابل است و از تلاش دو طرف برای نهایی کردن یک معاهده صلح و عادی‌سازی روابط خبر می‌دهد.»
به‌عنوان بخشی از توافق اخیر، ارمنستان متعهد شد که اعتراض خود را به میزبانی آذربایجان برای کنفرانس بین‌المللی تغییرات آب‌و‌هوایی در سال آینده لغو کند.
میزبانی کنفرانس بین‌المللی تغییرات آب‌و‌هوایی در سال آینده پس از اینکه روسیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا را وتو و آذربایجان و ارمنستان پیشنهادهای یکدیگر را رد کردند، به چالشی تبدیل شده بود. تصمیم‌گیری در مورد میزبانی این کنفرانس قرار است هفته آینده انجام شود.
طبق بیانیه مشترک اخیر، «ارمنستان با انصراف نامزدی خود، از پیشنهاد جمهوری آذربایجان برای میزبانی بیست‌‌و‌نهمین نشست کنفرانس تغییرات آب‌و‌هوایی حمایت می‌کند».
علی‌اف و پاشینیان چندین بار برای مذاکرات عادی با میانجیگری اتحادیه اروپا ملاقات کرده‌اند، اما این روند طی دو ماه گذشته به دلیل شکست دو دور مذاکرات متوقف شده بود.
آذربایجان از شرکت در مذاکرات با ارمنستان که در ۲۰ نوامبر در ایالات‌متحده برنامه‌ریزی شده بود، به دلیل موضع «مغرضانه» واشینگتن خودداری کرد. باکو مدعی بود که واشینگتن نقش میانجی خود را در مذاکرات صلح از دست داده است.
همچنین در ماه اکتبر، علی‌اف از شرکت در دور مذاکرات با پاشینیان در اسپانیا خودداری و فرانسه را به جانب‌داری متهم کرد. فرانسه و آلمان قرار بود به‌عنوان میانجی در این مذاکرات شرکت کنند.
